Kanser Nedir?

Kanserin Tanımı

Kanser, vücuttaki bazı hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyüdüğü ve vücudun diğer bölgelerine yayıldığı bir hastalıktır. 

Kanser, trilyonlarca hücreden oluşan insan vücudunda hemen hemen her yerde başlayabilir. Normalde insan hücreleri , vücudun ihtiyaç duyduğu yeni hücreler oluşturmak için büyür ve çoğalır ( hücre bölünmesi adı verilen bir süreçle ). Hücreler yaşlandıklarında veya hasar gördüklerinde ölürler ve yerlerini yeni hücreler alır.

Bazen bu düzenli süreç bozulur ve anormal veya hasarlı hücreler büyümemeleri gerekirken çoğalır. Bu hücreler, doku topakları olan tümörler oluşturabilir. Tümörler kanserli olabilir veya kanserli olmayabilir ( iyi huylu ). 

Kanserli tümörler yakındaki dokulara yayılır veya onları istila eder ve vücuttaki uzak yerlere seyahat ederek yeni tümörler oluşturabilir ( metastaz adı verilen bir süreç ). Kanserli tümörler malign tümörler olarak da adlandırılabilir . Birçok kanser katı tümörler oluşturur, ancak lösemiler gibi kan kanserleri genellikle oluşturmaz.

İyi huylu tümörler yakındaki dokulara yayılmaz veya onları istila etmez. Çıkarıldığında, iyi huylu tümörler genellikle tekrar büyümezken, kanserli tümörler bazen büyür. Ancak iyi huylu tümörler bazen oldukça büyük olabilir. Bazıları, beyindeki iyi huylu tümörler gibi ciddi semptomlara neden olabilir veya yaşamı tehdit edebilir.

Kanser Hücreleri ve Normal Hücreler Arasındaki Farklar

Kanser hücreleri birçok yönden normal hücrelerden farklıdır. Örneğin, kanser hücreleri:

• Büyümelerini söyleyen sinyallerin yokluğunda büyürler. Normal hücreler ancak bu tür sinyalleri aldıklarında büyürler. 
• Normalde hücrelere bölünmeyi durdurmalarını veya ölmelerini söyleyen sinyalleri görmezden gelir (programlanmış hücre ölümü veya apoptoz olarak bilinen bir süreç ).
• yakın bölgelere girer ve vücudun diğer bölgelerine yayılır. Normal hücreler, diğer hücrelerle karşılaştıklarında büyümeyi durdurur ve çoğu normal hücre vücutta hareket etmez. 
• Kan damarlarına tümörlere doğru büyümesini söyle. Bu kan damarları, tümörlere oksijen ve besin sağlar ve atık ürünleri tümörlerden uzaklaştırır.
• Bağışıklık sisteminden saklanmak . Bağışıklık sistemi normalde hasarlı veya anormal hücreleri ortadan kaldırır. 
• Bağışıklık sistemini kanser hücrelerinin hayatta kalmasına ve büyümesine yardımcı olması için kandırın. Örneğin, bazı kanser hücreleri, bağışıklık hücrelerini tümöre saldırmak yerine onu korumaya ikna eder.
• Kromozom parçalarının kopyalanması ve silinmesi gibi kromozomlarında birden fazla değişiklik biriktirir . Bazı kanser hücrelerinin kromozom sayısı normalin iki katıdır.
• Normal hücrelerden farklı besin türlerine güvenirler. Ek olarak, bazı kanser hücreleri, besinlerden çoğu normal hücreden farklı bir şekilde enerji üretir. Bu, kanser hücrelerinin daha hızlı büyümesini sağlar. 
• Çoğu zaman, kanser hücreleri bu anormal davranışlara o kadar çok güvenirler ki onlarsız yaşayamazlar. Araştırmacılar, kanser hücrelerinin anormal özelliklerini hedef alan tedaviler geliştirerek bu durumdan yararlandı. Örneğin, bazı kanser tedavileri , kan damarlarının tümörlere doğru büyümesini önleyerek , esasen tümörü gerekli besinlerden yoksun bırakır.  

Kanser Nasıl Gelişir?

Kansere, kalıtımın temel fiziksel birimleri olan genlerdeki belirli değişiklikler neden olur. Genler, kromozom adı verilen sıkıca paketlenmiş DNA'nın uzun zincirlerinde düzenlenir.

Kanser genetik bir hastalıktır; yani, hücrelerimizin işleyişini, özellikle nasıl büyüyüp bölündüklerini kontrol eden genlerdeki değişikliklerden kaynaklanır.

Kansere neden olan genetik değişiklikler şu nedenlerle olabilir:

Hücreler bölünürken meydana gelen hataların 

Tütün dumanındaki kimyasallar ve güneşten gelen ultraviyole ışınları gibi çevredeki zararlı maddelerin DNA'ya verdiği zararın önlenmesi. ( Kanser Nedenleri ve Önleme bölümümüzde daha fazla bilgi bulunmaktadır.) 

Vücut normalde kanserli hale gelmeden önce hasarlı DNA'lı hücreleri ortadan kaldırır. Ancak vücudun bunu yapma yeteneği yaşlandıkça azalır. Bu, daha sonraki yaşamda kanser riskinin daha yüksek olmasının nedeninin bir parçasıdır.

Her insanın kanseri, benzersiz bir genetik değişiklik kombinasyonuna sahiptir. Kanser büyümeye devam ettikçe, ek değişiklikler meydana gelecektir. Aynı tümör içinde bile farklı hücrelerde farklı genetik değişiklikler olabilir.

Kansere Neden Olan Gen Türleri

Kansere katkıda bulunan genetik değişiklikler, üç ana gen tipini etkileme eğilimindedir: proto-onkogenler , tümör baskılayıcı genler ve DNA onarım genleri. Bu değişikliklere bazen kanserin "sürücüleri" denir.

Proto-onkogenler, normal hücre büyümesi ve bölünmesinde yer alır. Bununla birlikte, bu genler belirli şekillerde değiştirildiğinde veya normalden daha aktif olduklarında, kansere neden olan genler (veya onkogenler) haline gelebilirler ve hücrelerin büyümemeleri ve hayatta kalmaları gerektiği halde büyümesine izin verebilirler.

Tümör baskılayıcı genler ayrıca hücre büyümesini ve bölünmesini kontrol etmede rol oynar. Tümör baskılayıcı genlerde belirli değişiklikler olan hücreler kontrolsüz bir şekilde bölünebilir.

DNA onarım genleri, hasarlı DNA'nın sabitlenmesinde rol oynar. Bu genlerde mutasyon bulunan hücreler , diğer genlerde ek mutasyonlar ve kromozom parçalarının kopyalanması ve silinmesi gibi kromozomlarında değişiklikler geliştirme eğilimindedir. Birlikte, bu mutasyonlar hücrelerin kanserli olmasına neden olabilir.

Bilim adamları kansere yol açan moleküler değişiklikler hakkında daha fazla şey öğrendikçe, belirli mutasyonların birçok kanser türünde yaygın olarak meydana geldiğini keşfettiler. Artık kanserde bulunan gen mutasyonlarını hedef alan birçok kanser tedavisi mevcuttur . Bu tedavilerden birkaçı, kanserin nerede büyümeye başladığına bakılmaksızın , hedeflenen mutasyona sahip kanserli herkes tarafından kullanılabilir.

Kanser Olmayan Doku Değişiklikleri

Vücut dokularındaki her değişiklik kanser değildir. Bununla birlikte, tedavi edilmezse bazı doku değişiklikleri kansere dönüşebilir. İşte kanser olmayan ancak bazı durumlarda kansere dönüşebilecekleri için izlenen bazı doku değişiklikleri örnekleri:

Hiperplazi , bir doku içindeki hücreler normalden daha hızlı çoğaldığında ve fazladan hücreler oluştuğunda ortaya çıkar. Bununla birlikte, hücreler ve dokunun düzenlenme şekli, mikroskop altında hala normal görünmektedir. Hiperplazi, kronik tahriş dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden veya koşullardan kaynaklanabilir.

Displazi , hiperplaziden daha ileri bir durumdur. Displazide ayrıca ekstra hücre birikimi de vardır. Ancak hücreler anormal görünüyor ve dokunun düzeninde değişiklikler var. Genel olarak, hücreler ve dokular ne kadar anormal görünürse, kanserin oluşma şansı o kadar artar. Bazı displazi türlerinin izlenmesi veya tedavi edilmesi gerekebilir, ancak diğerlerinin buna ihtiyacı yoktur. Displazinin bir örneği , ciltte oluşan anormal bir bendir ( displastik nevus olarak adlandırılır). Displastik bir nevüs, çoğu olmasa da melanoma dönüşebilir.

Karsinoma in situ  daha da ileri bir durumdur. Bazen evre 0 kanser olarak adlandırılsa da kanser değildir çünkü anormal hücreler kanser hücrelerinin yaptığı gibi yakındaki dokuyu istila etmez. Ancak in situ bazı karsinomlar kansere dönüşebileceğinden genellikle tedavi edilirler.

Kanser Türleri

100'den fazla kanser türü vardır. Kanser türleri genellikle kanserlerin oluştuğu organ veya dokulara göre adlandırılır. Örneğin, akciğer kanseri akciğerde başlar ve beyin kanseri beyinde başlar. Kanserler, epitel hücresi veya skuamöz hücre gibi onları oluşturan hücre tipine göre de tanımlanabilir.

Karsinom

Karsinomlar en sık görülen kanser türüdür. Vücudun iç ve dış yüzeylerini kaplayan hücreler olan epitel hücreleri tarafından oluşturulurlar. Mikroskop altında bakıldığında genellikle sütun benzeri bir şekle sahip olan birçok epitel hücresi türü vardır.

Sarkom

Sarkomlar, kas, yağ, kan damarları, lenf damarları ve fibröz doku (tendonlar ve bağlar gibi) dahil olmak üzere kemik ve yumuşak dokularda oluşan kanserlerdir.

Lösemi

Kemik iliğinin kan oluşturan dokusunda başlayan kanserlere lösemi denir. Bu kanserler katı tümörler oluşturmazlar. Bunun yerine, kanda ve kemik iliğinde çok sayıda anormal beyaz kan hücresi (lösemi hücreleri ve lösemik blast hücreleri) birikir ve normal kan hücrelerini dışarıda bırakır. Normal kan hücrelerinin düşük seviyesi, vücudun dokularına oksijen gitmesini, kanamayı kontrol etmesini veya enfeksiyonlarla savaşmasını zorlaştırabilir.  

Lenfoma

Lenfoma, lenfositlerde (T hücreleri veya B hücreleri) başlayan kanserdir. Bunlar, bağışıklık sisteminin bir parçası olan, hastalıklarla savaşan beyaz kan hücreleridir. Lenfomada, lenf düğümlerinde ve lenf damarlarında ve ayrıca vücudun diğer organlarında anormal lenfositler oluşur.

Multipil myeloma

Multipl miyelom, başka bir bağışıklık hücresi türü olan plazma hücrelerinde başlayan kanserdir. Miyelom hücreleri adı verilen anormal plazma hücreleri, kemik iliğinde birikir ve tüm vücuttaki kemiklerde tümörler oluşturur. Multipl miyelom ayrıca plazma hücreli miyelom ve Kahler hastalığı olarak da adlandırılır.

Melanom

Melanom, melanin (cilde rengini veren pigment) yapan özel hücreler olan melanosit haline gelen hücrelerde başlayan kanserdir. Çoğu melanom ciltte oluşur, ancak melanomlar göz gibi diğer pigmentli dokularda da oluşabilir.

Beyin ve Omurilik Tümörleri

Beyin ve omurilik tümörlerinin farklı türleri vardır. Bu tümörler, oluştukları hücre tipine ve tümörün merkezi sinir sisteminde ilk oluştuğu yere göre isimlendirilir. Örneğin, astrositik bir tümör , sinir hücrelerinin sağlıklı kalmasına yardımcı olan astrosit adı verilen yıldız şeklindeki beyin hücrelerinde başlar . Beyin tümörleri iyi huylu (kanser değil) veya kötü huylu (kanser) olabilir.

Diğer Tümör Türleri

Germ Hücre Tümörleri

Germ hücreli tümörler, sperm veya yumurta oluşturan hücrelerde başlayan bir tümör türüdür. Bu tümörler vücudun hemen hemen her yerinde ortaya çıkabilir ve iyi huylu veya kötü huylu olabilir.

Nöroendokrin Tümörler

Nöroendokrin tümörler, sinir sisteminden gelen bir sinyale yanıt olarak hormonları kana salan hücrelerden oluşur. Normalin üzerinde hormon üretebilen bu tümörler birçok farklı semptoma neden olabilir. Nöroendokrin tümörler iyi huylu veya kötü huylu olabilir.

Karsinoid Tümörler

Karsinoid tümörler bir tür nöroendokrin tümördür. Genellikle gastrointestinal sistemde (çoğunlukla rektum ve ince bağırsakta) bulunan yavaş büyüyen tümörlerdir. Karsinoid tümörler karaciğere veya vücudun diğer bölgelerine yayılabilir ve serotonin veya prostaglandinler gibi maddeler salgılayarak karsinoid sendromuna neden olabilir.