Biyokimya Nedir

Biyokimya
Biyokimya, bitki, hayvan ve mikroorganizma biçimindeki bütün canlıların yapısında yer alan kimyasal maddeleri ve canlının yaşamı boyunca sürüp giden kimyasal süreçleri inceleyen bilim dalıdır.

Moleküler biyoloji, biyokimya ve genetik bilimleri arasındaki ilişkiyi gösteren şema
Biyokimyanın amacı her şeyden önce, hücrenin temel bileşenleri olan protein, karbonhidrat, lipit gibi organik bileşiklerin ve yaşamsal önem taşıyan kimyasal tepkimelerde en büyük rolü oynayan nükleik asitlerin, vitaminlerin ve hormonların yapısal ve nicel çözümlemesini yapmaktır. Canlılardaki protein bileşimi, besinlerin enerjiye dönüşmesi, kalıtsal özelliklerin kimyasal mekanizmalarla iletilmesi gibi yaşam süreçlerinin araştırılması da yine biyokimyanın ilgi alanına girer.

Her yaşam bilimi ve kimya ile uğraşmakta olan fakültede (tıp, eczacılık, biyoloji, ziraat, veterinerlik vs.) ilgili biyokimya kürsüsü bulunur. İnsan sağlığıyla ilgili bilimlerde iki alanda incelenir:

1. Temel Biyokimya
2. Klinik Biyokimya

BİYOKİMYA
canlıların yapısındaki kimyasal maddeleri ve yaşamın temeli olan biyokimya­sal süreçleri inceleyen bilim dalıdır. Biyokim-yacılann yaptığı araştırmalar, canlıların da tıp­kı su, taş, toprak gibi cansız varlıklarla aynı maddelerden oluştuğunu göstermiştir. Bu te­mel maddeler karbon, oksijen, azot ve hidro­jen elementleridir. Demek ki bitkilerin, hay­vanların ve insanların “canlı” olması, hücrele­rinde gerçekleşen özel kimyasal tepkimelerin sonucudur. Gerçekten de kasların kasılıp gevşemesinden besinlerin sindirilmesine, bir tohumdan yeni bitkinin gelişmesinden kalıtsal özelliklerin yeni canlıya aktarılmasına varın­caya kadar bütün yaşam süreçleri biyokimya­sal tepkimelere dayanırCanlının yapısındaki elementlerin birbiriyle birleşmesi ya da etkileşmesi bütün kimyasal tepkimeler için geçerli olan temel yasalar çerçevesinde gerçekleşir. Ama,canlı hücredeki biyokimyasal tepkimeler cansız ortamdaki kimyasal tepkimelerden oldukça farklıdır. Bu farklılık her şeyden önce enzim denen biyokimyasal maddelerin varlığından kaynaklanır. Enzimler tepkimeleri hızlandıran doğal katalizörlerdir. Olağankoşullarda gerçekleşmesi olanaksız gözüken birçok tepkime, enzimler sayesinde canlı hücrede gerçekleşebilir. Bütün biyokimyasal süreçler enzimlerce denetlendiği için, çok küçük ve basit yapılı bir bitkinin ya da hayvanın bile yüzlerce enzimi vardır.

Canlının boyutları büyüyüp yapısı karmaşıklaştıkça biyokimyasal tepkimeler de giderek çeşitlenir ve her biri ayrı bir tepkimeye özgü olan enzimlerin sayısı binleri bulur. Yukarıda da belirttiğimiz gibi karbon, oksijen, hidrojen ve azot elementleri yalnızca canlılara özgü değildir. Ama bu elementlerin büyük ve karmaşık moleküller halinde birleşmesiyle, yalnız canlıların yapısında bulunan organik bileşikler oluşur. Canlı hücrenin temel bileşenleri olan bu biyokimyasal maddeler dört temel grupta toplanır: Proteinler,karbonhidratlar, yağlar (lipitler) ve nükleik
asitler. Proteinlerin bir bölümü kas, kemik, diş, kıl, saç gibi vücut dokularının yapıtaşlarıdır; bunlara yapısal proteinler denir. Enzim1er de birer proteindir; ama biyokimyasal tepkimelerde görev aldıkları için işlevsel proteinlerden sayılır. Karbonhidratlar ve yağlar canlının temel enerji kaynaklarıdır. DNA (deoksiribonükleik asit) ve RNA (ribonükleik asit) gibi nükleik asitler ise protein sentezini yönlendirerek bütün hücre etkinliklerinidüzenleyen, ne zaman hangi proteinin bireşimlenmesi gerektiğini enzimler aracılığıylahücreye bildiren, ayrıca genlerle kuşaktan kuşağa aktarılacak kalıtsal bilgiyi taşıyan çokönemli maddelerdir .

Bir canlının her hücresinde, başta protein1er, karbonhidratlar, yağlar ve nükleik asitler
olmak üzere yüzlerce, hatta binlerce kimyasal madde vardır. Bu maddeler birbirleriyle etkileşime girerek, bileşenlerine ayrılarak ya da daha büyük molekülleri oluşturmak üzere birleşerek sürekli değişir. Yiyeceklerle alınan karbonhidrat ve yağların vücuda enerji sağlamak üzere parçalanmasından, yaşam için gerekli karmaşık moleküllerin (özellikle proteinlerin) yapımına kadar, hücre içinde gerçekleşen bu kimyasal değişikliklerin tümünebirden metabolizma denir Biyokimyanın temel görevlerinden biri bu metabolizma süreçlerinin nasıl işlediğini ve nerede aksadığını araştırmaktır. Bu amaca ulaşmak için hem kimya ve fizyolojinin yön­temlerinden yararlanır, hem de bulgularıyla tıp, genetik, tarım ve veteriner hekimlik gibi değişik bilim dallarına katkıda bulunur.

Biyokimyanın Uygulama Alanları:
Biyokimyanın temeli laboratuvar çalışmaları­na dayanır. Bu nedenle biyokimyacılar çok gelişmiş laboratuvar tekniklerinden ve aygıt­larından yararlanırlar. Örneğin dokulardaki bütün kimyasal maddeleri saptayıp ayırabilen spektrometre ve kromatograf gibi özel aygıt­lar biyokimyanın temel araçlarıdır. Böylece vücuttaki hormonlar ya da dokularda tutul­muş zehirli maddeler, başka hiçbir yöntemle saptanamayacak kadar az miktarda bile olsa bu aygıtlarla belirlenebilir. Canlı hücrelerin özel çözeltilere ya da pelte kıvamındaki özel besi ortamlarına “ekilmesine” dayanan doku kültürü de biyokimyanın en önemli teknikle­rinden biridir. Hücrenin bileşimi, çoğalma ve davranış özellikleri, enzim eksiklikleri, kro­mozom bozuklukları, kanser oluşumu, ilaçla­ra ya da mikroplara göstereceği bağışıklık tepkileri bu yöntemle anlaşılabilir. Hastalık yapıcı bakteri ve virüslerin özel besi yerlerin­de üretilmesine dayanan bakteri ve virüs kültürleri de mikroplardan ileri gelen birçok bulaşıcı hastalığın anlaşılmasına, tedavi ve bağışıklık yollarının bulunmasına yardımcı olmuştur.

Hastanelerin biyokimya laboratuvarların-da, adli tıp kurumlarında, büyük tarım işlet­melerinde, haralarda ve karantina istasyonla­rında da biyokimyacılara önemli görevler düşer. Özellikle hastalardan alınan kan, id­rar, dışkı ve beyin-omurilik sıvısı gibi örnekle­rin biyokimya yöntemleriyle incelenmesi has­talıkların tanısında çok değerli ipuçları sağlar. Tarlalardaki ürünlerde ya da asma bağlarında bulaşıcı bir hastalık baş gösterdiğinde bu hastalığın etkenini saptamak, kriminolojide suçun işlendiği yerdeki bazı izleri, örneğin saç tellerini inceleyerek katilin kimliğini belirle­mek için de gene biyokimya yöntemlerine başvurulur.

Yeni ilaçlann ve aşıların insan vücudundaki etkilerini araştırarak farmakolojiye yardımcı olan biyokimya günlük yaşamın birçok ala­nında önemli rol oynar. Yiyeceklerdeki katkı maddelerinin, tarımda kullanılacak gübrele­rin ve içme sularını arıtmak için katılan kimyasal maddelerin önce biyokimya yön­temleriyle sınanması gerekir.

Radyasyonun canlı dokular üzerindeki et­kilerini incelemek için de gene biyokimya tekniklerinden ve aygıtlarından yararlanılır. Böylece, nükleer enerji santrallarından tele­vizyon ekranlarına kadar çok geniş bir alan­da, radyasyonun insan sağlığını tehlikeye atıp atmadığı denetlenebilir.

Biyokimya Laboratuvarı

 
Klinik Biyokimya Laboratuvarı hastaların ihtiyaç duyduğu hemen hemen tüm testleri çalışmaktadır.

Hastalarımızın istenen tetkiklerine göre kan alma biriminde kanları alındıktan sonra, tüp taşıma sistemi ile kanlar laboratuvarlara gönderilir. Hastalar kesinlikle yorulmaz, laboratuvara gelen kanlar her aşamada otomatik analiz cihazlarıyla ayrıştırılıp, gruplandırıldıktan sonra, yine son teknoloji otoanalizörlerde otomatik olarak analiz edilir. Baştan itibaren hasta bilgileri hastane otomasyon sistemine girildiği için güvenli ve hızlı hizmet verilir.

Klinik Biyokimya Laboratuvarında; Klinik Kimya, Hormon, İlaç, Kanser Belirteçleri, Hemotolojik Testler, İdrar Analizleri, Kan Gazları gibi testler uygulanmakla birlikte, bölgemizde özellik arz eden Akdeniz Anemisi (Talesemi), Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF) gibi hastalıkların teşhisinde Moleküler Testler (PCR)'de yapılmaktadır. Ayrıca ileri düzey analiz cihazları olan Gaz kromatografisi, HPLC, Atomik Absorbsiyon Spektrometre cihazları ile tetkikler yapılmaktadır.

Laboratuvar teknisyenleri, Sorumlu Doktorların kontrolünde analizleri yaptıktan sonra Uzman Öğretim Üyeleri kontrolünde sonuçlar hastane otomasyon sistemine aktarılmakta ve yine hastalarımız yorulmadan muayene oldukları polikliniklere veya yattıkları servislere sonuçlar ulaşmaktadır.

Özellikli testlerin dışında tüm Laboratuvar sonuçları aynı gün verilmektedir.

Laboratuvarımız sürekli iç ve dış kalite kontrol programı ile takip edilmektedir.

----------------------------------------------------
BİYOKİMYA TESTLERİ ÖNCESİNDE HASTALARIN DİKKAT
ETMESİ GEREKEN KONULAR
Yapılan testlerden doğru sonuç elde edebilmemiz için burada belirtilenleri bütünüyle
okumanız çok önemlidir. Lütfen aşağıda belirtilen konuları inceleyiniz.
*Günlük biyolojik ritim, egzersiz, açlık, diyet, ilaç alınması veya sigara kullanılması birçok
laboratuar tetkikini etkilemektedir. Kortizol, demir, vitamin B12, folat, TSH testlerinde
günlük biyolojik değişkenlik çok belirgin olabilir. Bu nedenle, özellikle bu testler başta olmak
üzere laboratuar tetkikleri için SABAH KAN VERİLMESİ önerilir.
*Fiziksel aktivitenin testler üzerine kısa ve uzun vadeli etkileri vardır. Egzersiz sonrası kısa
süreli olarak laktat, CK, AST, LDH yükselir. Bu değişiklikler egzersiz sonlandırıldıktan
kısa bir süre sonra normale döner. Egzersizin uzun süreli etkisi olarak CK, AST, LDH,
plazma testesteronu, luteinizan hormonunu yükselttiği bilinmektedir. Bu nedenle tetkik için
hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılmalıdır, kan vermeden önce
yarım saat kadar dinlenmiş olmanız önerilir.
*Kanda glikoz, trigliserid, kolesterol ve elektrolitler (sodyum, potasyum, klor) gibi testler için
kan örneği 10 – 12 saatlik açlık sonrası alınmalıdır. Uzamış açlık değişik oranlarda bilirubin,
trigliserid, glikoz düzeylerini değiştirmektedir. Et yenmesi plazma potasyumunu,
trigliseridleri ve ALP enzimini yükseltir. Tüm bunlara ek olarak yemeklerden sonra kanda
artan şilomikronlar serum veya plazmada bulanıklık yaparak ölçüm yapılan metotların yanlış
sonuçlar vermesine neden olabilmektedir. Bazı gıdalar kan ve idrar test sonuçlarını
etkilemektedir. Yüksek proteinli beslenme serumda üre, amonyak ve ürik asit değerlerini
artırabilmektedir. Kan lipit paneli, folat, vitamin B12. magnezyum testleri için 12 saatlik
açlık gerekmektedir.
*Genel olarak tüm testler için 10 – 12 SAATLİK AÇLIK sonrası kan verilmesi
laboratuarımız tarafından önerilmektedir. Test için kan vermeye gelmeden önceki gece saat
21:00'den sonra SU HARİÇ HİÇBİR ŞEY YEMEYİNİZ VE İÇMEYİNİZ! (su hariç oruç
tutar gibi) İhtiyaç duyduğunuz miktarda su alabilirsiniz. Laboratuar testlerimize bir etkisi
olmayacaktır. BU SURE BOYUNCA SİGARA, ÇAY KAHVEDEN SAKININIZ.
*Alkol kullanımı plazma laktat, ürik asit ve trigliserid düzeylerini arttırabilmektedir.
*Birçok ilaç laboratuar testlerini değişik biçimlerde etkileyebilmektedir. Kullandığınız ilaçlar
hakkında doktorunuzdan bilgi isteyiniz. Düzenli kullandığınız ilaçlar var ise, doktorunuz
almamanızı söylemediği sürece kesinlikle günlük düzeninizi bozmaksızın ilaçlarınıza devam
ediniz. Bu nedenle;

*Genel sağlık taraması laboratuar tetkikleri için 10 – 12 saatlik açlık sonrası sabah kan
verilmesi
*Tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılması, kan
vermeden önce yarım saat kadar dinlenilmesi
*Gece saat 21:00'den sonra su hariç hiçbir şey yenilip içilmemesi
*Düzenli kullanılan ilaçlar var ise kesilmeden önce doktora danışılması önerilir.
Ayrıca kanın hemolizli (kırmızı kan hücrelerinin parçalanmış olması) bulanık, (yüksek
şilomikron düzeyi) ve ikterik (yüksek bilirubin düzeyi) olması laboratuarımızda yapılan tüm
testlerin ölçümünü etkileyeceğinden sonuçların bu özellikler göz önünde bulundurularak
değerlendirilmesi gerekmektedir.

KANDA LİPİT (KOLESTEROL, TRİGLİSERİD, HDL-C) ANALİZİ
ÖNCESİ BİLMENİZ GEREKENLER:
*En az 3 hafta süresince beslenme alışkanlıklarının değiştirilmemesi, kilonun sabit olarak
korunması (ani kilo değişikliklerinden kaçınılması.)
*12 saatlik açlık sonrası kan verilmesi,
*Duygusal ve fiziksel stresten sakınılması, 3 gün öncesinden itibaren alkol alınmaması önerilir.

24 SAATLİK İDRAR TOPLANMASI
Doktorunuz 24 saatlik idrarda bazı testler istemiş ise idrarın tam ve doğru olarak toplanmış
olması ve tamamlandıktan sonra derhal çalışılacak laboratuara teslim edilmesi sonuçların
güvenilirliğini etkilediğinden aşağıdaki kurallara uyunuz.
1-24 saatlik idrar toplamaya başlayacağınız sabah uyandıktan sonra ilk idrarınızı tuvalete
boşaltın, saati not edin (örneğin sabah saat 08:00)
2-Bu andan itibaren tüm idrarınızı gündüz ve gece boyunca dikkatlice toplama kabına
biriktirin. Ertesi sabahki idrarınızı da (örneğin ertesi sabah saat 08:00'deki idrarınız)
toplama kabına ekleyerek idrar toplama işlemini tamamlayınız.
3-Bekletmeden laboratuara getiriniz.
4-Cuma ve Cumartesi günleri 24 saatlik idrar toplamayınız.
NOT:
*3-5 litrelik temiz ve kuru bir kap temin ediniz. Su için kullanılan pet şişeler en uygunudur,
kola, deterjan gibi maddelerin konmuş olduğu kaplar kesinlikle uygun değildir.
*Biriktirme süresince evin en serin yerinde, karanlık bir ortamda tutunuz.
*İdrar toplama kabını siyah, ışık geçirmeyen bir poşet içinde hastaneye getiriniz. Her idrar
ilavesinde tüm idrarı karıştırınız.
*Birinci idrar toplama kabı dolarsa, başka idrar toplama kabına geçtiğinizde bir önceki
kapta bulunan idrarın yaklaşık yarısını da bu kaba karıştırınız.

0 – 3 yaş çocuklarda idrar toplanması
1-Üretra (idrarın geldiği delik) etrafını temizleyiniz.
2-Eczaneden temin edeceğiniz idrar toplama torbalarından (ağzı yapışkan kağıt ile kapalı, tek
kullanımlık, steril plastik torbalar) birinin yapışkan bandını açarak üretra etrafına düzgünce
yapıştırınız.
3-Torbayı yerinden oynatmadan çocuk bezi bağlayıp, giysileri giydirilip kendini rahat
hissetmesi temin edilir.
4-Sık sık kontrol edilerek, her seferinde dolu torbadaki idrar yukarıda bahsedilen kurallar
içinde temin edilen saklama kabına eklenerek yeni bir torba takılır.
Yukarıda belirtilen kuralları dikkatlice okuyarak eksiksiz uygulayınız.

ŞEKER YÜKLEME TESTLERİ
24 – 28. gebelik haftaları arasında, gebelik diyabeti (şeker hastalığı) için 50 gram şeker
yükleme testi yapılmaktadır. 50 gram şeker testi anormal olan hastalar ile aşağıdaki risk
faktörlerine sahip hastalarda 100 gram şeker yükleme testi yapılır.

Gebelik diyabeti için risk faktörleri şunlardır:
*Aşırı kilo
*Ailede şeker hastalığı bulunması
*30 yaşın üzerinde olma
*Daha önceki gebelikte şeker hastalığı olması
*Daha önce büyük bebek doğurmuş olma hikayesi
*Kötü gebelik sonuçlarının varlığı
*Çoğul gebelik
Bu risk faktörleri varlığında 24 – 28. gebelik haftaları beklenmeden ilk başvuru anında 100
gramlık şeker yükleme testi yapılır. Normal çıkması halinde bu test 24 – 28. haftalar arasında
tekrarlanır.

Şeker yükleme testi için gelirken bilinmesi gerekenler
Şeker yükleme testlerinde hastadan yoğun şeker içeren bir su içmesi istenir.
50 gram şeker yükleme testi: Hastanın aç olması gerekli değildir. Sadece hafif bir
kahvaltı yeterlidir. Şekerli su içildikten 1 saat sonra hastadan kan alınır.

75 gram şeker yükleme testi:
Hastanın aç olması gereklidir. OGGT 75 gram glikoz ile yapılır ve 2 saat süresince her yarım
saatte bir 4 kez hastanın şekerine bakılır.
100 gram şeker yükleme testi: Hastanın kahvaltı yapmadan aç gelmesi gereklidir. İlk
önce açlık kan şekerine bakılır, şekerli su içildikten sonra birer saatlik aralar ile 3 defa kan alınır.

OGTT (oral glikoz tolerans testi)

Şeker yükleme testi için, test öncesi 3 gün yeteri kadar karbonhidrat almak (en az 150
gram/gün karbonhidrat) ve bu testi etkileyecek ilaç almamak ve test sırasında sigara içmemek
gerekir.
OGTT, açlık kan şekeri 100 ila 126 mg/dl arasında olan kişilere yapılır. Açlık kan şekeri 126 ve
üzerinde ise yapmaya gerek yoktur çünkü açlık kan şekerinin 126 ve üzerinde olması şeker
hastalığı var anlamına gelmektedir.

BİYOKİMYA LABORATUARINDA ÇALIŞILAN TESTLER

1-Tüm rutin test sonuçları aynı gün saat 14:30’dan sonra verilecektir
2-Acil hasta sonuçları otomasyon sistemi ile sonuçlar çıkıp onaylandıktan itibaren hastanın
doktorları tarafından bilgisayar ekranında görülebilir ve printer çıktısı alabilirler. Hasta yakınları
hemogram ve kan grubu sonuçlarını 15 dakika içinde, TİT ve acil biyokimya sonuçlarını 1 saat
içinde printer çıktısı olarak alabilirler.
3-Tüm referans değerleri yaş ve cinsiyet gruplarına göre düzenlenmiştir.
4-Laboratuar ile ilgili hatalar tespit edilince 142 dahili laboratuar telefonu aranmalıdır.
5-Rutin çalışılan hastaların numuneleri mesai bitimine kadar saklanmaktadır. Tekrarlanacak
testler bu süre içinde bu numunelerden veya gerek görülürse hastadan yeni numune alınarak
çalışılır.

GLİKOZ:

Sinonim: Açlık Kan Şekeri, AKŞ.
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı, biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 8 saatlik sabah açlığı yeterlidir.
Kullanımı: Karbonhidrat metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır.
Numune Ret Kriteri: Serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı biyokimya tüpünde beklemiş kan,
hemolizli numune, yetersiz serum.
Referans Aralığı:70 – 115 mg/dl.

TOKLUK KAN ŞEKERİ (TKŞ)

Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Yemekten 2 saat sonra
Numune Ret Kriteri: Serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı biyokimya tüpünde beklemiş kan,
hemolizli numune, yetersiz serum.

ORAL GLİKOZ TOLERANS TESTİ (50 gr)

Sinonim OGTT, Oral glucose load
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10 – 16 saatlik sabah açlığı gereklidir. Açlık
örneği alındıktan sonra hastaya 200 – 250 ml su içinde 50 gr glikoz içeren solüsyon 5 dk
içerisinde içirilir, 1 saat sonra tekrar kan örneği alınır.
Kullanımı: 16 – 24 gebelik haftalarında gestasyonel diabet tarama testi olarak kullanılır.
Test sonucu 140 > mg/dl çıkarsa hastaya 100 gr'lık OGTT uygulanır.
Numune Ret Kriteri: Serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı biyokimya tüpünde beklemiş kan,
hemolizli numune, yetersiz serum.
Referans Aralığı: 140mg/dl.

ORAL GLİKOZ TOLERANS TESTİ (75gr)

Sinonim: 75 gr OGTT
Çalışma Zamanı: Her gün
Numune Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10 – 16 saatlik sabah açlığı gereklidir. Çok
gerekli olmayan tedaviler kesilir. Kahve ve sigaraya izin verilmez. Açlık örneği alındıktan
sonra hastaya 400-500ml su içinde 75 gr glikoz içeren solüsyon 5 dk içerisinde içirilir, 30, 60,
90 ve 120 dk'larda tekrar kan örneği alınır. Test sırasında hasta sakin ve dinlenme durumunda
olmalıdır. Su, sigara ve ilaç dahi hiçbir şey yiyip içmemelidir. Bulantı, kusma olması
durumunda test sonlandırılır.
Kullanımı: Açlık kan şekeri değeri 126-140mg/dl arasında olan gebe olmayan, erişkin
hastalarda DM veya bozuk glikoz toleransı tanısı koymak için uygulanan testtir.
Numune Ret Kriteri: Serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı biyokimya tüpünde beklemiş kan,
hemolizli numune, yetersiz serum, diyet listesine uyulmaması.
Refans Aralığı: Açlık: 126-145 mg/dl
30.dk: 110 – 170 mg/dl
60.dk: 120 – 170 mg/dl
90 dk: 110 – 140 mg/dl
120dk:70 – 129 mg/dl
2. saat ve diğer sonuçlardan (30, 60, 90 dk) en az birinin 200 mg/dl'den yüksek olması DM
tanısı koydurur. Açlık Kan Şekeri >140 mg/dl ve rasgele yapılan en az 2 kan şekeri ölçümü
değeri >200 mg/ dl ise OGTT yapılmamalıdır,

ORAL GLİKOZ TOLERANS TESTİ (100 gr)

Sinonim: 100 gr OGTT
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10 – 12 saatlik sabah açlığı gereklidir. Non-
Esansiyel endikasyonlar kesilir. Kahve ve sigaraya izin verilmez. Açlık örneği alındıktan sonra
hastaya 400 – 500 ml su içinde 100 gr glikoz içeren solüsyon 5 dk içerisinde içirilir. 1., 2. ve 3.
saatlerde kan örneği alınır. Test sırasında hasta sakin ve dinlenme durumunda olmalıdır. Su,
sigara ve ilaç dahil hiçbir şey yiyip içmemelidir. Bulantı kusma olması durumunda test
sonlandırılır.
Kullanımı: 50 gr. Glikoz yükleme testi sonucu > 140 mg/dl çıkarsa hastaya 100 gr.lık OGTT
uygulanır.
Numune Ret Kriteri: Serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı biyokimya tüpünde beklemiş kan,
hemolizli numune, yetersiz serum, diyet listesine uyulmaması.
Referans Aralığı: Açlık: 105 mg/dl
1.Saat: 190 mg/dl
2.Saat: 165 mg/dl
3.Saat: 145 mg/dl
Bu değerlerden en az 2'sinin yüksek olması gestasyonel diabet tanısı koydurur.

GLUKOHEMOGLOBİN
Sinonim: HbA1C
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: EDTA'lı tam kan
Numune Kabı: Mor kapaklı, EDTA’lı tüp.
Kullanımı: Diabetes mellitusun uzun dönem takibinde kullanılır. Son 4 – 8 hafta içindeki
ortalama kan glikoz konsantrasyonu dalgalanmasını gösterir.
Numune Ret Kriteri: Pıhtılı numune gelmesi, yanlış tüpe kan alınması
Referans Aralığı: % 4,7- 5,9

ÜRE NİTROJENİ
Sinonim: BUN, Üre
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı:
Böbrek
fonksiyon
testlerinden
biridir.
Protein
metabolizmasının
değerlendirilmesinde kullanılır. Yaş ve diyetteki protein içeriği arttıkça BUN düzeyi artar.
Renal perfüzyonun azaldığı durumlar, akut ve kronik intrensek böbrek hastalığı, postrenal
obstrüksiyon ve yüksek proteinli diyet serum BUN düzeyini yükseltirken, düşük proteinli
diyet, gebeliğin son dönemleri, infarklar, akromegali, ağır karaciğer hastalıkları ve Coeliac
Sprue'da BUN düzeyi düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı
biyokimya tüpünde beklemiş kan.
Referans Aralığı: 10 – 50 mg/dl

KREATİNİN

Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Böbrek hastalıkları, şok
maligniteler, SLE, diabetik nefropati, konjestif kalp yetmezliği ve akromegalide serum
kreatinin düzeyleri artarken, müsküler distofi ve diabetik ketoasidozla düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı
biyokimya tüpünde beklemiş kan.
Referans Aralığı:
E: 0,6 – 1,5 mg/dl
K: 0,6 – 1,2 mg/dl

ÜRİK ASIT

Sinonim: Ürat, ÜA
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Gut ve diğer pürin metabolizma bozukluklarının tanı ve takibinde kullanılır.
Gut, böbrek yetmezliği, lösemi, multiple myeloma, polisitemi, lenfoma,
gebelik
toksemisi, psöriazis, polikistik böbrek hastalığı pürinden zengin diyet (karaciğer, böbrek vb.)
ve ağır egzersizden serum ürik asit düşeyi yükselirken, Wilson hastalığı,
Fanconi
sendomu, ksantinüri ve düşük pürin içeren diyetle beslenmede ise ürik asit düşeyi düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, eksik serum serumu ayrılmadan kırmızı
kapaklıbiyokimya tüpünde beklemiş kan
Referans Aralığı:
E: 3,4 – 7,0 mg/dl
K: 2,6 – 6,0 mg/dl
<15 yaş: 2,0 – 5,5 mg/dl

TOTAL PROTEİN
Sinonim: TP
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Turnikenin uzun süre tutulmasına bağlı olarak oluşan venöz staz ve
ayakta durmak serum total protein düzeyini yükseltirken, gebeliğin son trimesteri ve uzamış
yatak istirahatı total protein düzeyini düşürür.
Kullanımı: Nutsiryonel durumun değerlendirilmesi ile böbrek ve karaciğer hastalıklarını
takibinde kullanılır. Hiperimmunglobulinemi, poliklonal veya monoklonal gammopatiler ve
aşırı dehidratasyonda serum protein düzeyi artarken, protein kaybettiren gastroenteropatiler,
yanıklar, nefrotik sendrom, kronik karaciğer hastalıkları, malabsorbsiyon, malnütrisyon
agamaglobulinemi ise protein düzeyi düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı
biyokimya tüpünde beklemiş kan, uzamış turnike uygulaması
Referans Aralığı: 6,4 – 8,5 g/dl

ALBUMİN
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Nutrisyonel durum ve onkotik kan basıncı hakkında bilgi verir. Dehidratasyon ve
ampisilin kullanımı albumin yüksekliğine neden olurken, iv beslenme, hızlı hidrasyon,
siroz ve diğer karaciğer hastalıkları alkolizm, gebelik, nefrotik sendom, malabsorbsiyon,
malnutrisyon, neoplaziler, protein kaybettiren enteropatiler (crohn hast, ülseratif kolit)
Hipertiroidizm, yanıklar, uzamış immobilizasyon, kalp yetmezliği ve diğer kronik hastalıklarda
albumin seviyesi düşer. Sıvı tedavisi verilmiyor veya karaciğer böbrek hastalığı yoksa,
serum albümin düzeyinin düşük olması vücuttaki protein rezervinin azaldığını gösterir.
Albumin, prealbumin ve transferrin birlikte negatif akut faz reaktanı olarak kabul edilir.
Akut enflamatuar olaylarda serum albümini düşer.
Numune Ret Kriteri: Uzamış turnike uygulaması, hemolizli numune, eksik serum serumu
ayrılmadan kırmızı kapaklı biyokimya tüpünde beklemiş kan
ReferansAralığı: 3,5 – 5,5 g/dl

BİLİRUBİN (TOTAL)
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır.
İntrahepatik ve ekstrahepatik safra yolları tıkanıkları hepatoselüler hasar, hemolftik
hastalıklar, neonatal fizyolojik sarılık, Criggler - Najar sendromu, Gilbert hastalığı, Dubin
Johnson Sendromu, fruktoz intoleransı ve hipotiroidizmde serum direk bilirubin düzeyi artar.
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan kırmızı kapaklı
biyokimya tüpünde beklemiş kan
Referans Aralığı: 0,2 – 1,2 mg/dl

BİLİRUBİN (DİREKT)
Sinonim: Konjuge bilirubin
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır.
İntrahepatik ve ekstrahepatik safra yolları tıkanıklıkları hepatoselüler hasar, kolestaz, Dubin
Johnson Sendromu, Rotor Sendromunda da artar.
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan kırmızı tüpte
beklemiş kan.
Referans Aralığı: 0,0 -0,3 mg/dl

KOLESTEROL (TOTAL)
Sinonim: Total kolesterol
Çalışma zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Sonbahar ve kış aylarında serum total kolesterol düzeyi daha yüksektir.
Ayrıca kan alma postürü, en son yenilen yemek, emosyonel stres ve menstrüel siklüs serum
total kolesterol miktarı üzerinde etkilidir.
Kullanımı: Hipolipidemi ve hiperlipideminin tanısı ile atherosklerotik riskin
değerlendirilmesinde kullanılır.
Numune Ret Kriterleri: Hemolizli numune, uzamış turnike uygulaması
Referans Aralığı: <200mg/dl Orta Risk: 200 – 239 mg/dl Yüksek Risk: >240 mg/dl

HDL-KOLESTEROL
Sinonim: HDL-C
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Koroner kalp hastalığı riskinin değerlendirilmesinde kullanılır.
Numune Ret Kriterleri: Hemolizli numune, uzamış turnike uygulaması
Referans Aralığı:
E: 30 – 70 mg/dl
K: 30 – 85 mg/dl

LDL-KOLESTEROL
Sinonim: LDL-C
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir.
Kullanımı: Koroner kalp hastalığı riskini değerlendirilmesinde kullanılır
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, uzamış turnike uygulaması
Referans Aralığı: <130 mg/dl Orta risk: 130-159 mg/dl Yüksek Risk:>160mg/dl

TRİGLİSERİT
Sinonim: TG
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 12 saatlik sabah açlığı gereklidir.
Kullanımı: Hiperlipideminin değerlendirilmesinde kullanılır.
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, uzamış turnike uygulaması
Referans Aralığı: 40 – 160 mg/dl

ALANIN AMINOTRANSFERAZ

Sinonim: ALT, Serum glutamil piruvat transaminaz, SGPT
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Karaciğer fonksiyon testlerinden biridir. Karaciğer hastalıkları, safra yolları
obstrüksiyonu, kas zedelenmeleri, muskuler distrofiler, akut pankreatit, konjestif kalp
yetmezliği, böbrek yetmezliği ve hepatotoksik ilaçlar, yoğun egzersiz, ayakta durma ALT
düzeyinde artışa neden olur.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı:
E: 5 – 45 U/L
K: 5 – 34 U/L

ASPARTAT AMINOTRANSFERAZ
Sinonim: AST, SGOT, Serum glutamik oksaloasetik transaminaz
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Bütün vücut dokularında bulunmakla beraber, karaciğer, kalp ve iskelet kası en

çok bulunduğu dokulardır. Herhangi bir nedene bağlı karaciğer zedelenmesi veya hasarı
kolestatik ve obstrüktif sarılık, kronik hepatitler, enfeksiyoz mononükleoz, kalp veya iskelet
kası nekroz veya travması kalp veya iskelet kası inflamatuar hastalıkları, akut MI, ağır
egzersiz, kalp yetmezliği, ciddi yanıklar, hipotiroidizm, intestinal obstrüksiyon, malign
hipertermi ve talasemi majörde serum AST düzeyi artar.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı:
E: 0 – 35 U/L
K: 0 – 31 U/L

ALKALEN FOSFATAZ
Sinonim: ALP
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Karaciğer, safra kesesi ve kemik dokusuna bağlı hastalıkların
değerlendirilmesinde kullanılır. Bilier obstrüksiyon, bilier atrezi, siroz, osteitis deformans,
hiperparatiroidizm, Paget hast, infiltratif karaciğer hastalıkları, enfeksiyoz mononükleoz,
metastatik kemik tümörleri, metobolik kemik hastalıkları, viral hepatitler, gebelik, konjestif
kalp yetmezliği ve çocukların büyüme dönemlerinde ALP düzeyi artar.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı:
E: 60 – 275 IU/L
<15 yaş: < 750 IU/L GAMA GLUTAMIL TRANSFERAZ
Sinonim: Glutamil tranferaz, GGT, Gama GT, Gama glutamil transpeptidaz
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Karaciğer fonksiyon testlerinden biridir. Alkol ve ilaçların karaciğer üzerine
toksik etkisini takip etmede kullanılır. Obstrüktif sarılık, intahepatik kolestaz, pankreatit
ve karaciğerdeki metastatik karsinomlarının tanısında da değerlidir. Serum GGT düzeyi
karaciğer hastalıklarında ALP ile paralel hareket ederken, kemik hastalıklarında etmez.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı:
E: 9 – 55 IU/L
K: 8 – 40 IU/L
<15 yaş: 8 – 40 IU/L KREATİN KİNAZ
Çalışma zamanı: Her gün
Sonuç verme zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: İskelet ve kalp kasında dejenerasyona yol açan durumların değerlendirilmesinde
kullanılır. AMI, Progressif muskuler distrofi, polimiyozit, yanıklar, travma, ağır egzersiz,
status epileptikus, post-op. dönem yaygın beyin enfarktüsü, gebeliğin son dönemleri ve
doğum, malign hipertemi, İ.M. enjeksiyonlar, konvülsiyonlar ve kardiyak defibrilasyon
sonrasında CK düzeyi artar.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı:
E: 20 – 171 IU/L
K: 15 – 145 U/L

KREATİN KİNAZ MYOKARDİAL BAND
Sinonim: CK-MB
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: AMI tanısında kullanılır. CK/CK – MB oranı tercih edilir. AMI sonrasında 4 – 8
saatte yükselmeye başlar ve 24 saatte pik yapar. Ayrıca kardiyak travmalar, myokardiyak,
Konjestif kalp yetmezliği, koroner anjiografi, kalp cerahisi, müsküler distrofi, polimiyozit,
SLE, yanıklar, Reye sendromu, hipotermi ve hipertermide de CK – MB düzeyi artar.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı: 2 – 25 U/L

LAKTAT DEHİDROGENAZ
Sinonim: LDH, LD, Laktik asit dehidrogenaz
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Kalp ve karaciğer hastalıklarının tanısında kullanılır. AMI, megaloblastik ve
pernisiyöz anemi, karaciğer hastalıkları, şok, hipoksi, siroz, obstrüktif sarılık, böbrek
hastalıkları, kas hastalıkları, neoplas-tik hastalıklar, konjestif kalp yetmezliği, lösemi,
hemolitik anemi, orak hücreli anemi, lenfoma, renal enfarktüs ve akut pankreatitte LDH düzeyi
artar.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı: 220 – 480 IU/L

POTASYUM
Sinonim: K+
Çalışma zamanı: Her gün
Sonuç verme zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Diürnal varyasyonu vardır. Sabah Saat 08.00'de maksimum akşam
22.00'de ise minumum düzeydedir.
Kullanımı: Elektrolit ve asit – baz değerlendirilmesinde ve böbrek fonksiyonlarının takibinde
kullanılır. Trombositoz, lösemi, hemoliz, doku hasarı, status epileptikus, malign hiperpireksi,
asidos, akut böbrek yetmezliği, addison hastalığı, pseudohipoaldosteronizm, ağır egzersiz, şok
ve dehidratosyonda serum potasyum konsantrasyonu artar. Kronik açlık, daire, kusma,
intestinal fistüller, renal tubuler asidoz fancani sendromu, Primer ve sekonder aldosteronizm,
cushing sendromu, Bartter sendromu, alkaloz ve osmotik diürezde ise serum konsantrasyonu
düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemolizli numune, uzamış turnike uygulaması.
Referans Aralığı: 3,5 – 5,3 mmol/L

SODYUM
Sinonim: Na
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanım: Elektrolit ve su dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı: 135 – 153 mmol/L

KLORUR< Sinonim: Cl
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Elekrolit dengesi ve asit baz ile su metabolizmasının değerlendirilmesinde
kullanılır. Dehidratasyon, renal tübüler asidoz, akut böbrek yetmezliği, diabetes insipidus,
salisilat inoksikasyonu ve respiratuvar alkalozda serum Cl düzeyi artarken aşırı kusma,
aldosteronizm, respiratuvar asidoz ve su intoksikasyonu gibi durumlarda ise Cl düzeyi düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz
Referans Aralığı: 96 – 110 mmol/L

İNORGANİK FOSFOR
Sinonim: PO4, İnorganik fosfor, Fosfat
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Numune açlıkta alınmalı ve mümkün olduğunca çabuk serum
ayrılmalıdır. Sirkadyen ritm gösterir. Yemek ile mensturasyon döneminde, fosfat bağlayan
antasitlerin kullanımında seviye düşer.
Kullanımı: Fosfor metabolizmasının ve kalsiyum/fosfor dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır. Osteolitik kemik metastazları, sarkoidoz, süt alkali sendomu, vitamin D
intokasyonu,
böbrek yetmezliği,
hipoparatiroidizm,
pseudohipoparatiroidizm,
akromegali, pulmoner emboli, laktik asidoz ve respiratuvar asidozda serum fosfor düzeyi
artarken, osteomalazi, steatore, renal tübüler asidoz, gram (-) bakteriyel septisemi, hipokalemi
vit. D eksikliği, malnutrisyon, malabsorbsiyon, ağır kusma, primer hiper paratiroidlzm,
hiper kalsemi, salisilat zehirlenmesi, respiratuvar enfeksiyonlar, hiperinsülinemi, respiratuar
alkaloz, osteoplastik kemik metastazları ve renal tübüler defektlerde ise fosfor düzeyleri düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, ikter, lipemi
Referans Aralığı: 2,5 – 4,7 mg/dl

KALSİYUM
Sinonim: Ca
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. Numune
alımı sırasında turnike 10 dk'dan uzun süre tutulmamalıdır. Kan kalsiyum seviyesi 02:00 – 04:00
saatleri arasında en düşük, saat 20:00'de ise en yüksek seviyede bulunur.
Kullanımı: Çeşitli endokrin ve metabolik bozuklukların değerlendirilmesinde kullanılır.
Primer ve tersiyer hiperparatiriodizm, kemik metastazları, çeşitli maligniteler, polisitemia
vera, feokromasitoma, sarkoidozis, vitamin D intoksikasyonu süt/alkali sendomu,
tirotoksikozis, akromegali ve dehidratasyona neden olan durumlarda serum Ca düzeyi artar.
Hipoparatiroidizm, Vitamin D eksikliği, kronik böbrek yetmezliği, magnezyum eksikliği, akut
pankreatit, hiperfosfatemi, sistinozis, osteomalizi, alkolizm, hepatik siroz ve hipoalbuminemi
durumlarında serum Ca düzeyli azalır. Ayrıca total Ca düzeyi kandaki protein
konsatrasyonundan da etkilenir. Protein miktarı 1g/dl artarsa, kalsiyum miktarı yaklaşık 0.8
mg/dl azalır.
Numune Ret Kriteri: Aşırı hemoliz
Referans Aralığı: 8,6 – 10,3 mg/dl

P-AMİLAZ
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Pankreas fonksiyon testlerinden biridir. Pankriatit, pankreatik kist ve
psödokistler, intestinal obstrüksiyon ve enfarktüsler, ektopik gebelik safra yolları
hastalıkları, diyabetikketoasidoz, peritonit, bazı akciğer ve över tümörleri, böbrek yetmezliği,
ERCP, abdominal travma, kafa travması, viral enfesiyonlar ve alkol kullanımı serum amilaz
düzeyini arttırırken, pankeas yetmezliği kistik fibrozis, ağır karaciğer hastalıkları ve
pankeatektomi sonrası amilaz düzeyi düşer. Ayrıca Oddi sfinkterinde kasılmaya neden olan
narkotik analijezikler v.b bazı ilaçlarda serum amilaz düzeyinde artışa neden olabilir.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, ikter, lipemik numune
Referans Aralığı: U/L

DEMİR
Sinonim: Fe
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: 10 Saatlik açlık sonrasında numune alınmalıdır. Ayrıca sabah
örneklerdeki serum demir konsatrasyonu, öğleden sonra alınanlara göre daha yüksek olduğundan
numunenin sabah alınmasına özen gösterilmelidir. Enfeksiyon varlığında serum Fe düzeyinin
geçici olarak düşebileceği unutulmamalıdır.
Kullanımı: Her türlü anemi, demir eksikliği, talasemi sideroblastik anemi ve demir
zehirlenmesinin değerlendirilmesinde kullanılır. Pernisiyöz, aplastik ve hemolitik anemiler,
hemokromatozis, akut lösemi, kurşun zehirlenmesi, akut hepatitler, vitamin B6 eksikliği,
talasemi, tekrarlayan transfüzyonlar ve akut demir zehirlenmesinde serum demir düzeyi
yükselirken, demir eksikliği anemisi, akut ve kronik enfeksiyonlar, hipotiroidizm ve post-op
dönemlerde serum demir düzeyi düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, ikter, lipemik numune, uzamış turnike uygulaması
Referans Aralığı:
E: 50 – 160 ug/dl
K: 40 – 150 ug/dl
<15 yaş: 40 – 150 ug/dl DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ
Sinonim: TIBC, Total Iron Binding Capacity
Çalışma zamanı: Her gün
Sonuç verme zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: 10 saatlik açlık sonrası numune alınmalıdır. Serum demir düzeyi
sabah saatlerinde en üst düzeyde bulunur. Kullanımı: Serum demir düzeylerinin değerlendiril-
mesinde kullanılır Hipokrom anemiler, akut hepatitler ve gebeliğin son dönemlerinde
TIBC artarken, demir eksikliğine bağlı olmayan anemiler, kronik enfeksiyonlar, maligniteler,
siroz hemokromatozis, renal hastalıklar ve talasemilerde TIBC düşer.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, ikter, lipemik numune, uzamış turnike uygulaması
Referans Aralığı: 110 – 370 mg/dl

KREATİNİN KLİRENSİ
Çalışma zamanı: Her gün
Sonuç verme zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum ve 24 saatlik idrar
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü (serum) ve 24 saatlik idrar (soğuk ortamda
saklanmalı ve gönderilmelidir). 6N HCL veya borik asit üzerine toplanmış idrarlarda kabul
edilir.
Hastanın Hazırlanması: Test süresince çay ve kahve içilmemeli, herhangi bir ilaç kullanılmamalı,
egzersiz yapılmamalıdır.
Kullanımı: Böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi ve böbrek hastalıklarının takibinde
kullanılır. Glomerüler filtrasyon hızını azaltan her türlü böbrek hastalığı, şok, hipovolemi,nefrotoksik ilaçlar, konjestif kalp yetmezliği ve dehidratasyon kreatinin klerensinde düşmeye
neden olur.
Numune Ret Kriteri: Numunenin yanlış toplanması
Referans Aralığı:
E:90-139ml/dk
K:80-125ml/dk

TAM İDRAR TAHLİLİ
Sinonim: TİT
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün numune verildikten 1 saat sonra
Numune Türü: Spot idrar (orta idrar tercih edilir)
Numune Kabı: Non – steril idrar bardağı, bebekler için pediatrik idrar torbası
Kullanımı: İdrarda patolojik bulgulara neden olan hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır.
Numune Ret Kriteri: Yetersiz numune, uzun süre beklemiş numune, kirli kapta gelmiş
numune, numunenin menstruasyon zamanında verilmesi

HORMON TESTLERİ
Serbest T3
Sinonim: FT3
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hipertiroidizm ve T3
tirotoksikozunda serum FT3 düzeyi artarken hipotioidizmde azalır. Ayrıca kronik hastalığı
olan veya uzun süre hastanede yatmış olan kişiler ötiroid olsalar bile FT3 düzeyi düşük
bulunabilir. Total T3 yaklaşık % 0,2 – 0.5'i FT3' tür.
Numune RET Kriteri: Hemoliz, lipemi, ikter
Referans Aralığı: 2,5 – 3,9 pg/ml

Serbest T4
Sinonim: FT4
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hipertiroidizmde serum
FT4 düzeyi artarken, hipotiroidizmde azalır. Total T4'ün yaklaşık % 0,02 – 0.04'ü serum
FT4’tür.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, lipemi, ikter
Referans Aralığı: 0,6 – 1,12 ng/dl


Tiroit Stimulating Hormon
Sinonim: TSH, s-TSH, Tirotropin
Çalışma zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Hastanın Hazırlanması: Diürnal ritmi vardır. Saat 02:00 – 04:00 arasında
maksimum 17:00 – 18:00 arasında ise minimum düzeydedir.
Kullanımı: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ve tedavi takibinde kullanılır.
Hipotiroidizm, Hashimoto tiroiditi, ektopik TSH salgılanan durumlar, subakut
tiroidit ve tiroid hormon rezistansında serum TSH düzeyi artarken hipotalamik ve
hipofizer hipotiroidizmde ise TSH düzeyi azalır. Numune Ret Kriteri: Hemoliz, lipemi,
ikter
Referans Aralığı: 0,30 – 5,6 ulU/ml

Ferritin
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Demir eksikliği anemisi, kronik hastalık anemisi, talasemi, hemokromatozis ve
demir yükleme tedavisinin takibinde kullanılır. Karaciğer hastalıklarının varlığında demir
eksikliği olmasına rağmen ferritin normal düzeylerde bulunabilir. Ayrıca akut faz
reaktanlarından biridir.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, ikter, lipemi
Referans Aralığı:
E: 20 – 250 ng/ml
K:10 – 120 ng/ml

Alfa-Fetoprotein
Sinonim: AFP, OL— fetoprotein
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Hepatoselüler ve germ hücreli (nonsemimolar) karsinomlarda kullanılan bir tümör
belirleyicisidir. Özellikle hepatoselüler karsinomlarda prognozun ve tedavinin etkinliğinin
takibinde değerlidir. Germ hücreli karsinomların sınıflandırılması ve derecelendirilmesinde
hCG ile birlikte kullanılır. Diğer bazı kanserlerde de (Örn. Pankreas, mide, kolon, akc. vb.)
AFP düzeyi yükselebilir. Ayrıca siroz, hepatit, alkolik karaciğer hastalığı gibi bazı benign
durumlarda da serum AFP düzeyinde artış olabilir. Gebelik sırasında maternal AFP düzeyinin
ölçümü de önemlidir. Maternal AFP 12. haftadan itibaren artmaya başlar.
Numune Ret Kriteri: Aşırı hemoliz ve lipemi
Referans Aralığı:
Hamile olmayan: 0-10 ng/ml
Hamile 16 – 17. hafta: 26 – 77.5 ng/ml
Hamile 18 – 19. hafta: 30 – 105 ng/ml
Hamile 20 – 21. hafta: 35 – 141 ng/ml

CEA
Sinonim: Karsinoembriyonik antijen
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Ertesi gün 13;30
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü Kullanımı: Kolon, rektum, akciğer, meme,
karaciğer, pankreas, prostat, mide ve över kanserlerinde CEA düzeyi artar. Özellikle
kolorektal kanserler ve ileri evre meme kanserlerinde takipte kullanılabilir. Benign karaciğer
hastalıkları, ülseratif kolit ve polipozis gibi bazı benign gastrik ve intestinal durumlar, benign
meme hastalıkları, pulmoner enfeksiyonlar, amfizem ve böbrek yetmezliklerinde de serum
CEA düzeyi artabilir. Ayrıca sigara içenlerde CEA düzeyi hafif yüksektir. Bu nedenlerle tarama
testi olarak kullanılmamalıdır.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, lipemi, ikter
Referans Aralığı:
Sigara içen 0 – 10 ng/ml
Sigara İçmeyen: 0 – 3 ng/ ml

CA15-3
Sinonim: Kanseranjiten 15-3, CA27-29
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Meme kanserli hastalarda tan, rekürrens ve tedavi takibinde kullanılır. Özellikle
metastatik meme kanserlerinin %80'inde CA 15-3 düzeyi artar ayrıca diğer bazı maligniteler
(panknkreas, akciğer, over, kolon, karaciğer vb.) hepatit, siroz, sarkoidoz, Tbc ve SLE'de CA
15-3 düzeyi artabilir. Tarama testi olarak kullanılmamalıdır. Numune Ret Kriteri: Hemoliz,
lipemi, ikter
Referans Aralığı: 5,7 – 31,3 U/ml

CA19-9
Sinonim: Kanser antijen 19-9, karbonhidrat antijen 19-9, SLA
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Kullanımı: Tüm GIS kanserleri (pankreatik kanserler, kolanjiokarsinomlar, kolon kanseri v.b) ve
diğer adenokarsinomlarda CA 19-9 düzeyi artar. Pankreatik kanserlerde sensitivitesi
%70-80'dir CA 19-9 düzeyi ile tümör kitlesi arasında ilişki yoktur. CEA ile beraber
kullanıldığında mide Ca rekürensinin tespitinde sensitivitesi %94'e kadar yükselir. Ayrıca
kronik pankreatit, kolanjit ve siroz gibi bazı benign durumlarda da CA 19-9 seviyelerinde
yükseklik görülebilir. Tarama testi olarak kullanılmamalıdır.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, lipemi, ikter
Referans Aralığı: 0 – 35 U/ml


CA125
Sinonim: Kanser antijen 125, OVCA
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Numune Alma: Ovulasyon ve menstruasyon zamanları dikkate alınmalıdır.
Kullanımı: Özellikle över malignitelerinin takibinde kullanılan bir tümör markındır. Seröz
endometrial, şeffaf hücreli ve indiferansiye över karsinomları, bazı non-jinekolojik
maligniteler ve bazı benign durumlarda (hamilelik, menstruasyon, peritoneal veya plavral
inflamasyon over kistleri, endometriozis) CA 125 düzeyi artar. Ayrıca sağlıklı insanların
%1'inde de CA 125 düzeyleri yüksek olabilir. Bu nedenle normal bireylerde tarama amaçlı
olarak kullanılmamalıdır.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, lipemi, ikter
Referans Aralığı: 0 – 35 U/ml

Prostat Spesifik Antijen
Sinonim: PSA, f/t PSA, serbest/total PSA
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Numune Alma: Rektal muayene ve sonda takılmasından sonra numune alınması için 72 saat
beklemek gerekir.
Hastanın Hazırlanması: PSA günden güne değişebilir ve yaşla birlikte artar. Ayrıca supin
pozisyon PSA değerini düşürürken, prostat manipülasyonu PSA düzeyinde artışa neden olur.
Kullanımı: Prostat hastalıklarınım (özellikle prostat Ca. ve benign prostat hiperplazisi, tanı ve
takibinde kullanılır.
Numune Ret Kriteri: Hemoliz, lipemi ikter
Referans Aralığı: 0 – 4 ng/ml

HEMATOLOJİ LABORATUARI
Hematoloji tetkikleri için numunenin 60 dakika içinde laboratuara ulaşması gereklidir

1. Tam Kan Sayımı
Sinonim: CBC, Hemogram
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: EDTA'lı tam kan
Numune Miktarı: 2 ml
Numune Kabı: Pembe kapaklı biyokimya tüpü
Numune Ret Kriterleri: Numunenin pıhtılı olması, yetersiz numune

2. Sedimentasyon
Sinonim: ESR, Eritrosit sedimantasyon hızı
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Citratlı kan
Numune Miktarı: 2 ml.
Numune Kabı: Siyah kapaklı biyokimya tüpü
Numune Ret kriterleri: Hemoliz, aşırı lipemi, pıhtılı olması, yetersiz numune
Referans Değerleri:
E: <15 mm/h K: <20 mm/h 3. Periferik yayma
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: EDTA'lı tam kan veya periferik yayma preperatı numune miktarı: 1/i1
Numune Kabı: Pembe kapaklı biyokimya tüpü
Numune Ret Kriterleri: Pıhtılı olması, hemoliz olması

4.PT
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Citratlı plazma
Numune Miktarı: 4 ml. kan
Numune Kabı: Mavi kapaklı biyokimya tüpü
Numune Ret Kriterleri: Hemolizli, pıhtılı numune, yetersiz numune, lipemik olması
Referans Değerleri: 11 – 16 sn

5.APTT
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Citratlı plazma
Numune Miktarı: 4 ml. kan
Numune Kabı: Mavi kapaklı biyokimya tüpü
Numune Ret Kriterleri: hemolizli, pıhtılı numune, yetersiz numune, lipemik olması
Referans Değerleri: 22,6 – 35 sn

SEROLOJIK TETKİKLER
Serolojik tetikler için numunenin 45 dakika içinde laboratuara ulaşması gereklidir

1.ASO
Sinonim: Streptolizin O Antikoru, Antistreptolizin-O
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 5 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: 0,00 – 200 UI/ml

2.CRP
Sinonim: C-Reakrif protein
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 5 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: 0,00 – 8,00 mg/L

3.RF
Sinonim: Romatoid faktör
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 5 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: 0,00 – 39,00 UI/ml

4. Brucella Rose Bengal

Sinonim: Brucella Slide Test
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 3 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Numune Ret Kriterleri: Hemoliz, lipemi, ikter
Referans Değerleri: Negatif

5.Gruber-Widal (TİFO)
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 3 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: Negatif

6.VDRL-RPR (SİFİLİZ TESTİ)
Sinonim: RPR
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 3 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: Negatif

ELİZA TETKİKLERİ
Eliza tetkikleri için numunenin 45 dakika içinde laboratuara ulaşması gereklidir

I.Anti-HBs
Sinonim: HBs-Ab
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Saat 10:30’a kadar laboratuara ulaşan numuneler aynı gün, sonrakiler
ertesi gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 5 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: Negatif
Numune Ret Kriterleri: Aşırı hemoliz, lipemi, ikter

2.HBsAg
Sinonim: Hepatit-B Surface Antigen
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Saat 10:30’a kadar laboratuara ulaşan numuneler aynı gün, sonrakiler
ertesi gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 5 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: Negatif
Numune Ret Kriterleri: Aşırı hemoliz, lipemi, ikter

3.Anti-HCV
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Saat 10:30’a kadar laboratuara ulaşan numuneler aynı gün, sonrakiler
ertesi gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 5 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: Negatif
Numune Ret Kriterleri: Aşırı hemoliz, lipemi, ikter

4.Anti-HİV
Sinonim: Human Immunodeficiency Virüs Antikoru
Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Saat 10:30’a kadar laboratuara ulaşan numuneler aynı gün, sonrakiler
ertesi gün
Numune Türü: Serum
Numune Miktarı: 5 ml kan
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı biyokimya tüpü
Referans Değerleri: Negatif
Numune Ret Kriterleri: Aşırı hemoliz, lipemi, ikter

KULTUR ÖRNEKLERİ

İDRAR KÜLTÜRÜ:
İdrar örneği alınmadan önce, idrar yollarının dış kısmı bir dezenfektan ile silinir. Sonra steril bir
gazlı bez ile kurulanır. İdrarın ilk kısmı dışarı atıldıktan sonra, orta kısmı steril bir kapta
toplanır. Daha sonra idrar kabının ağzı kapatılarak kısa sürede laboratuara ulaştırılır. Hemen
ekilmediği durumda 1 saat kadar buzdolabında bekletilir.
Numune Ret Kriterleri: 1 saatten daha fazla oda ısısında beklemiş idrarlar, kateterli hastalarda
torbadan ya da kateter ucundan alınan idrar ve steril olmayan kaba alınmış örnekler kültür için
uygun değildir.

BOĞAZ KÜLTÜRÜ
Boğaz kültürü alınırken eküvyonlu tüpten yararlanılır. Hastanın ağzını iyice açması derin bir
nefes alması söylenir. Bu amaçla dil basacağı da kullanılabilir. Eküvyonun ucu, ağız içinde
hiçbir yere değdirilmeden direkt her iki tonsilla ve arka farinkse, varsa iltihaplı yerlere de
sürülür. Daha sonra, eküvyon ağız içinde hiçbir yere değdirilmeden çıkarılır ve tüpün içine
batırılır. En kısa zamanda laboratuara gönderilerek ekim yapılması sağlanır.
Numune Ret Kriterleri: Steril olmayan eküvyon ile alınmış örnekler çalışmaya alınmaz.

BURUN KÜLTÜRÜ
Burun kültürü, boğaz kültüründe olduğu gibi, eküvyon ile alınır. Eküvyon ucu burun
deliklerine sokularak örnek alınır ve bu eküvyon, içerisinde taşıma besiyeri olan tüpe batırılır.
Ayrıca, kulak burun boğaz uzmanları tarafından sinüzitlerde, sinüs ağızlarından da kültür
alınabilir.
Numune Ret Kriterleri: Steril olmayan eküvyon ile alınmış örnekler çalışmaya alınmaz.

BALGAM KÜLTÜRÜ:
Mümkünse, sabah aç karnına alınmalıdır. Hasta balgamını steril bir kaba çıkarır. Çıkarılan
örnek, mümkün olduğunca az tükürük içermelidir. Hemen kültür yapılmayacaksa, balgam
bir iki saat buzdolabında bekletilebilir.
Numune Ret Kriterleri: Belirgin olarak tükürükten ibaret görülen ve steril şartlarda
alınmayan örnekler çalışmaya alınmaz.

GAİTA KÜLTÜRÜ:
Dışkı örneği; steril kapaklı bir kap içine alınmalı ve etrafa bulaştırılmadan laboratuara
ulaştırılmalıdır. Hasta dışkı vermiyor ise steril bir eküvyon ile rektal yolla alınabilir.
Parazitolojik incelemeler için eküvyonla alınan örnek yeterli değildir. Steril plastik örnek
kabına alınan gaita en geç 30 dakika içerisinde laboratuara ulaştırılmalıdır. Bu süre aşılacak ise
örnek Carry-Blair transport besiyeri içerisinde laboratuara gönderilmelidir.
Numune Ret Kriterleri: Dışkı ile kirlenmiş ve steril olmayan kaplara alınmış örnekler çalışmaya
alınmaz.

KAN KÜLTÜRÜ:
Kan kültürü hastanın ateşi yükselmeye başladığı dönemde alınmalıdır. Hastanın damarına
girilecek deri bölgesi dezenfektanlarla temizlenmeli ve daha sonra, steril enjektör ile damara
girilmeli, 5ml. kan alındıktan sonra, hem iğnenin ucu, hem de kan kültür şişesinin ağzı, alevden
geçirilmelidir. Daha sonra kan, içinde antikogulan madde bulunan kan kültür şişesinin ağzı,
alevden geçirilmelidir. Daha sonra kan, içinde antikoagulan madde bulunan şişesi içine
boşaltılmalı ve örnek hızla laboratuara ulaştırılmalıdır.
Numune Ret Kriterleri: Barkodu olmayan kan kültür şişeleri çalışmaya alınmazlar.

MENİ KÜLTÜRÜ:
Steril bir kap içerisinde örnek verilir. Örnek verilmeden önce hasta genital organların
temizliğine, kontaminasyon olmaması açısından dikkat etmelidir.
Numune Ret Kriterleri: Steril olmayan kaplara alınan örnekler çalışmaya alınmazlar.

VÜCUT SIVILARI:
Bu örneklerin başlıcaları; beyin omurilik sıvısı (BOS) ve Plevra sıvısıdır. Örnek, iğne
aspirasyonu ile alınır. Örnek alınacak bölgede önce deri temizliği yapılır ve aspirasyon iğnesi ile
vücut boşluğuna girilir. İğne içerisine sıvı çekilir. Bu örnek en kısa zamanda laboratuara
ulaştırılır. BOS soğukta değil, oda ısısında bekletilir.
Numune Ret Kriterleri: Steril şartlarda alınmayan örnekler çalışmaya alınmazlar.

KAPALI LEZYONLARDAIM (ABSE) ÖRNEK ALINMASI
Deri %70'lik alkol ile silinir ve alkolün kuruması beklenir. Büyük abselerde enjektör ile
girilerek aspire edilir. Küçük lezyonlarda ise lansetle delinir ve örnek eküvyon ile alınır.
Örnek transport besiyeri (Stuart besiyeri) içine konularak laboratuara gönderilir.
Numune Ret Kriterleri: Steril şartlarda alınmayan örnekler çalışmaya alınmazlar.

ÖRNEK ALMA YÖNTEMLERİ VE TAŞINMALARI
Bulaşıcı hastalıkların tanısı ve tedavisi, etken olan mikroorganizmanın tanımlanmasını
gerektirir. Örneklerin alınması ve laboratuara ulaştırılmasındaki yetersizlikler yanlış sonuçlara
neden olduğu gibi hastanın uygun olmayan tedavi alması ya da hastanın tedavisinin
yetersizliği ile sonuçlanır. Bu nedenle uygun örnek alınmasındaki kuralların bilinmesi
gerekir. Kaynak ne olursa olsun, bütün örneklerin alınmasında bazı genel kurallar uygulanır.
Bunlar:
*Örnek, antibiyotiğe başlanmadan önce ve mümkün olduğunca erken alınmalıdır. Kontrol
amacıyla antibiyotik kesildikten 48 saat sonra alınmalıdır.
*Steril koşullarda çalışılmalı, normal flora ile kirlenmemesine dikkat edilmelidir.
*Migroorganizmanın en yoğun ve canlı olduğu bölgeden örnek alınmalıdır. Sinüzitler için
burun akıntısı ya da boğaz sürüntüsü alınması uygun olmaz.
*Hastalığın uygun zamanında alınmalıdır. Tifoda 1. Hafta kan kültürü, daha sonra dışkı kültürü yapılmalıdır.
*Yeterli miktarda alınmalı,
*Uygun yöntemlerle alınmalıdır.
*Alınan örnek uygun taşıma besiyeri içinde, ya da uygun kaplarda derhal laboratuara
gönderilmelidir.
*Eğer laboratuara hemen ulaştırılamıyorsa örnek özelliğine uyarak saklanmalıdır. Örneği,
normal flora içeren klinik örnekler buzdolabında +4 C'de steril vücut sıvıları ise 37 °C'de
(idrar bu kuralın dışında) olmak üzere bekletilmelidir.
Kültür ve antibiyogram örnekleri alındıktan 2 gün sonra saat 14.30'da sonuç verilir.

GAİTADA GİZLİ KAN BAKILMASI:

Çalışma Zamanı: Her gün
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: Gaita
Numune Kabı: Kırmızı kapaklı steril kap
Referans Değerleri: Negatif
Hasta iki gün et içermeyen diyet uygulamalıdır. Ayrıca demir içeren ilaç kullanmamalıdır.
Örnek alındıktan sonra 30 dakika içerisinde laboratuara ulaştırılmalıdır.

MIKROSKOPIK BAKILAR

MANTAR ARANMASI
Mantar aranılması istenen bölge (lezyon) en az 2 gün süre ile yıkanmamalıdır. Lezyondan steril
bir bisturi ile aktif olan bölgelerden bir lam üzerine kazıntı materyali alınmalıdır. Eğer saçta
mantar aranacak ise, mantar olduğu düşünülen bölgeden yine bir lam üzerine kazıntı materyali
ve birkaç adet saç teli kökü ile beraber alınmalıdır.

BALGAM MİKROSKOPİSİ:
Tüberküloz basili aranması amacıyla, tercihen sabah ilk balgam alınır. En az 3 gün arka arkaya
balgam verilmesi istenir. Örnekler laboratuara hemen ulaştırılmalıdır.
Numune Ret Kriterleri: Tükürükten ibaret örnekler çalışmaya alınmazlar.

MENİ MİKROSKOPİSİ
Steril bir kap içerisine alınan meni, en geç yarım saat içerisinde laboratuara ulaştırılmalıdır.
Numune Ret Kriterleri: Temiz olmayan kaplar ve 30 dk’dan daha uzun süre geçmiş örnekler
çalışmaya alınmazlar.

GAİTADA MİKROSKOPİK BAKI:
Steril veya çok temiz kap içerisinde fındık büyüklüğünde gaita alınmalıdır. En geç yarım saat
içerisinde temiz bir şekilde laboratuara ulaştırılmalıdır. Kabın dışı temiz olmalıdır.
Numune Ret Kriterleri: Gaita ile kirlenmiş kaplar çalışmaya alınmazlar. 30 dak. dan daha uzun
süre geçmiş örnekler çalışmaya alınmazlar.

KAN BANKASI YAPILAN İŞLEM VE TETKİKLER

Donörlerden kan alınması, gerekli ürünlerin hazırlanması (eritorist süspansiyonu, plazma,
trombosit süspansiyonu) kan ve kan ürünlerinin uygun şartlarda saklanması, nakil şartlarına
uyulup denetlenmesi, yapılan tüm işlemlerin kayıt edilmesi.

1. KAN GRUBU

Çalışma zamanı: Her zaman
Sonuç Verme Zamanı: 15 dakika
Numune Türü: Sitratlı, EDTA’lı kan
Numune Miktarı: 0,5 ml
Numune Kabı: Pembe kapaklı hemogram tüpü
Numune Ret Nedeni: Tüp üzerinde gerekli bilgilerin eksikliği

2. CROSS MATCH

Çalışma zamanı: Her zaman
Sonuç Verme Zamanı: 45 dakika
Numune Türü: Citratlı, EDTA’lı kan
Numune Miktarı: 2 ml
Numune Kabı: Citratlı,.EDTA’lı (pembe kapaklı biyokimya tüpü)
Numune Ret Kriterleri: Pıhtılı, hemolizli veya eksik bilgilendirme.

DONOR KABUL KRİTERLERİ

1. Donör; tok karına, 60 kg üzerinde ve sağlıklı olmalı
2.18-65 yaş aralığında olmalı
3.Yorgun, uykusuz, alkollü olmamalı
4.Son donasyon üzerinden en az 2 ay geçmiş olmalı
5.Kan sayım sonuçları kabul edilebilir düzeyde olmalı
Hb= 12 gram ve üzeri
Hct=%35 ve üzeri
Plt= 185.000 ve üzeri
6.Tansiyon ve nabız değerlerinin normal sınırlarda olmalı

DONÖR RET KRİTERLERİ

1. Mutlak Ret kriterleri
2.Yüksek risk içeren kriterler
3.Riskli aktiviteler
4.Donasyona geçici engel, bazı durumlar ve hastalıklar (kullanıldığı ilaçlar, aşılar v.s.)

1.DONÖR MUTLAK RET KRİTERLERİ

1.AİDS, HBV, HCV pozitif veya taşıyıcılar
2.Addison hastalığı, Adrenal bez yokluğu veya problemli olanlar, Siroz, babezyaz, berger
hastalığı, böbrek yetmezliği, Chagas hastalığı, Creutzfelt hastalığı, Dura mater grefiti,
Ehlers Donlos sendromu, Lösemi, Hemofili, Hemokromatozis, HeRetiter sterasitoz,
Hodgkin, Kaposi sarkomu, Kardiyomiyopati, Kalp yetmezliği Leishmanisasis. Lepra, Lou
genrig melanom, Mikosis fungoides orak hücreli anemisi, paroksismal nokturnal
hemoglobinüri, polisitemi, porphiria cutanea tarda, talasemi transvers miyelit hastalığı olanlar
ömür boyu donör olmamalıdır.

2.YÜKSEK RİSKLİ AKTİVİTELER
A-Tanımadığı kişilerle cinsel ilişkide bulunmuş olanlar
B -Homoseksüel ilişkide bulunanlar
C- Kanun dışı (IV) İlaç ve uyuşturucu kullananlar
D-Para karşılığı cinsel ilişkide bulunanlar (hayat kadını, jigollary.s)
E-HIV virüsünün çok görüldüğü özellikle Güney Amerika, Orta Afrika, Çad, Kongo gibi
ülkelerde uzun süre kalmış olanlar veya yukarıda sayılan ülkelerde kısa süreli kalınsa bile
kan ve kan ürünü kullanılmış veya o ülke insanlarıyla cinsel ilişkide bulunmuş olanlar.
F-1977’den sonra pıhtılaşma faktör konsantresi kullanan hemofili hastaları.

3.GEÇİCİ RET KRİTERLERİ

Ret Kriteri
1 -Soğuk algınlığı, grip v.s -
2-Aşı yaptıranlar
3-Kan ve kan ürünü alanlar
4-Cerrahi müdahale görenler
5-Kulak, burun deldirme veya
dövme yaptıranlar
6-Bir hayvan tarafından ışınlan,
tırmalanan veya kuduz aşısı yaptıranlar
7-Sıtma tedavisi görenler
8-Düşük, kürtaj yaptıranlar
9-Hamileler
10-Mensturasyon dönemi
11 -Alkol almış, yorgun, uykusuz

Kabul kriteri
İyileştikten 1 hafta sonra
1 ay sonra
12 ay sonra
12 ay sonra
6 ay

12 ay sonra

36 ay sonra
3 ay sonra
doğumdan 24 ay sonra
bittikten 5 gün sonra
24 ay sonra

4.DONASYONA GEÇİCİ ENGEL DURUMLAR

Donörün kullandığı ilaçlar, aşılar, fiziki durum (uykusuz, yorgun) Kan merkezi sorumlu
doktoru tarafından muayene edilip, donasyon ertelenebilir. Geçici ret nedeni donöre anlatılır.

KOAGULASYON TESTLERİ İÇİN KAN ALIMINDA DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR

1 -Enjektör ile kan alınması durumunda düşük hacimdeki (20 ml) enjektörler kullanılmalıdır.
2-Hava sızdırmamasına dikkat edilmelidir.
3-Kanın enjektör ile alınması durumunda kan enjektör iğnesi çıkartılıp koagülasyon
tüpünün kapağı açılarak normal bir hızda tüpe aktarılmalıdır.

4-Enjektörden koagülasyon tüpüne kan aktarımı 1 dakika içerisinde tamamlanmalıdır.
5-Turnike uygulamasında, turnike damara girilecek noktadan yaklaşık 7-10 cm yukarıdan
uygulanmalı, hasta kolu şiddetle sıkılmamalı ve koagülasyon tüpüne kan alımına başlar
başlamaz turnike çözülmelidir.
6-Kan alımındaki koagülasyon tüpü 2. sırada olmalıdır. Eğer hastadan alınacak başka kan
yoksa ilk tüp herhangi bir katkı maddesi içermeyen (EDTA, Heparin, jel v.b) tüp olmalıdır.
7-Kan alımında kullanılan koagülasyon tüpünün üzerindeki işarete kadar alınmalı, fazla ya da
az alınan kan hatalı sonuçlara yol açar.
8-Kan tüpe alındıktan sonra 4 kez alt üst edilmelidir, çok fazla karıştırma işlemi hemolize yol
açar.
9-Hastaya heparin verilen hattan kan alınmamalıdır, bu hatalı yüksek sonuçlara yol açar. Eğer
heparin verilen hattan kan alınmak zorunda kalınıyorsa hasta damar yoluna 5 ml saline solüsyonu
verilmeli bundan sonra alınan ilk 5 ml kan atılmalı daha sonrasında koagülasyon tüpüne kan
alınmalıdır.
10-Kan alındıktan sonra 3500 devirde 15 dakika santrifüj edilmelidir.

PARAMETRELERİN PANİK DEĞER LİSTESİ

Test                    Düşük        Yüksek
Hematokrit                <%20        %55
Hemoglobin                <7 g/dl        18 g/dl
WBC                    <2000/mm3    > 20.000/mm3
Trombosit sayımı            <30.000/mm3    >500.000/mm3
Protrombin aktivitesi                    >35 sn.
Parsiyel tromboplastin zamanı                > 100 sn.
Serum glikoz                <50 mg/dl    >350mg
Serum fosfor                <2 mg/dl   
Serum potasyum            <3 mmol/L    >6 mmol
Serum sodyum                <120 mmol/L    >160 mmol
Pozitif kan kültürü            Tümü
BOS Pozitif Gram Boyası        Tümü   
BOS Pozitif latex            Tümü
Pozitif AntiHIV                Tümü
Pozitif AntiHCV                Tümü

Hastane Bölümleri > Tanı Üniteleri > Biyokimya Bölümü